1. Creatief denken is indirect denken.
Creatief denken is methodisch denken. Alleen: het lijkt in het geheel niet methodisch. De meest heldere verbeelding daarvan is de volgende:
Stel je voor: iemand toont je een kamer met erin een enorme berg zand, wel vier meter hoog en zo’n vijf meter in omtrek. Hij vraagt je de volgende taak uit te voeren: hij wil dat er in een naastliggende kamer de volgende dag een zelfde berg zand komt te liggen. Wat is je oplossing? Je methode? Je zorgt dat je een schep en een kruiwagen bemachtigt en werkt gestaag door totdat die berg in de andere kamer ligt.
Nu een andere taak: zelfde kamer, zelfde berg zand, maar deze keer vraagt de opdrachtgever je om te zorgen dat er de volgende dag in de andere kamer een klein, glanzend zwart doosje staat. Hoe ga je dan te werk? Het punt is: je weet het niet. Je weet niet hoe je dit moet doen. Je gaat dus zitten, bekijkt de berg zand eens, vraagt je af van welk materiaal zand nou eigenlijk gemaakt is, wat de verhouding is tussen deze berg zand en het zwarte doosje, als die er al is.
Kortom: je bent een creatief proces begonnen: je hebt niets in handen en moet zelf verzinnen hoe je verder komt. Je analyseert, gaat je begrip van vaststaande elementen loslaten, gedachtes herschikken en een volledig nieuw, oorspronkelijk idee creëren.
En dat is de crux: creatief werk vergt een volledig andere aanpak en benadering, die je helpt processen in gang te zetten die je anders niet zou ontdekken. We gaan samen op weg om dat proces op gang te brengen, aan te gaan en te stretchen naar een ongewoon doel: identiteit-vorming.
2. Divergeren en convergeren.
Dit creatief werken gaat voortdurend van buiten naar binnen en terug. Telkens doe je een handeling, waarna je naar buiten gaat en die handeling beschouwt en analyseert. Vervolgens ga je weer naar binnen en dient zich een volgende keuze en handeling aan. De onbewuste aangever doet zijn werk en wint aan herkenbaarheid.
Je leert te vertrouwen en af te gaan op eigen impulsen en ingevingen, te vertrouwen op eigen kennis en inzichten, om ze vervolgens weer los te laten en te analyseren. Het vinden van de beste weg is een proces dat zich gaandeweg ontvouwt. Het proces wordt daarbij leidend en vormend.
3. Het eigen standpunt: Overwin jezelf en zet alle registers open
Het creatieve proces vraagt een constante overwinning van dat wat niet mogelijk, niet logisch, handig of doelgericht lijkt. Het vraagt losmaken en vastbijten tegelijk, doorzetten en laten vallen. Verworvenheden loslaten, barrières overwinnen: er is durf en moed voor nodig om weg te blijven van de ratio en op een onorthodoxe wijze vraagstukken op te lossen. Een creatief proces is intensief en dwingt je, via een op het eerste oog eenvoudig proces, je eigen grenzen te verkennen en daar overheen te gaan.
Je gaat al handelend op zoek naar je eigen ‘organisatie’ en standpunt en leert die herkennen en hanteren. Vanuit het ervaren en bewust(?) keuzes maken wordt het inzicht in je standpunt, gekoppeld aan de lol van het zelf iets tot stand brengen. Dit maakt dat het geleerde zich ook beter vastzet en beklijft. Je komt uit bij de unieke ‘vorm’ elementen die je identiteit mee uitmaken. Het zichtbare resultaat (de berg zand wordt een zwart doosje) veroorzaakt tegelijk een innerlijke verandering en louterend effect.
4. Eigenheid in de vorm: identiteit
Elke analyse en elke handeling leveren meer kennis van je eigen identiteit op. Zo ontstaat er een wisselwerking tussen ervaren en analyseren, doelen stellen en ervan afwijken, leef je uit. In het vinden van de vorm ervaar je ook je eigenheid.
‘Eigenheid in vorm’ staat in dit verband voor identiteit en wordt in dit proces meer herkenbaar voor jezelf en voor anderen.
Stel je voor: Je stapt in een bootje dat dobbert op het water. Je hebt een ver weg gelegen punt op de horizon waar je op koerst. Eerst is het onwennig: bij elke beweging lijkt het bootje wankel en meer stuurloos. Gaandeweg herken je de dynamiek en leer je te begrijpen en vertrouwen op je eigen beweging. Ook ervaar je dat het laveren je vergezicht verandert en verdiept. Maar ook dat de val in het water, na de schok, een verkwikkend effect kan hebben. Je leert alles te gebruiken wat je hebt om de boot vooruit te stuwen, en laat het bereiken van het doel steeds minder je handelen sturen. De ontdekkingsreis brengt het doel haast moeiteloos dichterbij en de boot wordt een verlengstuk van je handelen.